Snelle klei in Noorwegen

Het is een angstaanjagend idee, klei die onder je huis wegzakt en plotseling vloeibaar wordt. Dat geologische verschijnsel lijkt de oorzaak te zijn van de aardverschuiving in het Noorse plaatsje Ask, ten noorden van Oslo. Er zijn zeven doden, nog drie vermisten en zeker duizend mensen zijn geëvacueerd. Tientallen huizen zijn verwoest.
Kvikkleire heet het in het Noors, ‘snelle klei’. Ze zijn goed bekend met het verschijnsel in Scandinavië. In 1978 slaagden twee amateurfilmers erin het verschijnsel voor het eerst op camera vast te leggen bij het plaatsje Rissa. Dit jaar was er nog een aardverschuiving in het noordelijke Alta waarbij acht huizen wegspoelden. Ook in Canada doet het fenomeen zich met enige regelmaat voor.
Aardverschuivingen kunnen verschillende oorzaken hebben, maar in Ask ging het om zo’n ‘snelle klei’-verschuiving. Die klei krijgt een bijzondere eigenschap door ontzilting, hoge druk en het afgraven van de bodem. Hierdoor kan de klei vloeibaar worden en gaan schuiven met alle gevolgen van dien.

Bron: NOS, bewerkt

 

Opdrachten

1 Lees de tekst en bekijk de video van Ask en van Rissa.
a Leg uit waarom aardverschuivingen met ‘snelle klei’ vooral in gebieden boven 60° NB voorkomen.
b Met welke tegenwoordige locaties kun je de situatie rond Oslo vergelijken toen de ‘snelle klei’ werd afgezet?
c In wat voor gebieden komen aardverschuivingen regelmatig voor?
d Er zijn vier soorten aardverschuivingen; puinlawine, modderstroom, bergstorting en vallend gesteente. Bij welk van deze aardverschuiving is veel en bij welke weinig verschil in reliëf nodig?
e Leg uit onder welk kopje van aardverschuivingen het beste bij de gebeurtenis in Ask past.

2 Bekijk het filmpje over ‘snelle klei’.
a Leg uit hoe ‘snelle klei’ kan veranderden van stevig naar vloeibaar.
b Wat kan klimaatverandering te maken hebben met aardverschuivingen zoals in Ask en Canada?
c Door welke oorzaken kan de gebeurtenis bij Ask ontstaan zijn?

3 Bekijk de situatie in Ask met Streetview en bekijk  het Engelstalige filmpje over ‘Quick clay disaster explained for advanced dummies’ vanaf 1:15 min.
a Hoe kun je zien op Streetview zien dat een aardverschuiving hier grote gevolgen kan hebben?
b Voldoet dit gebied voor het ontstaan van een aardverschuiving?
c Kopieer een paar tekeningen uit dit filmpje en leg daarmee uit wat er in Ask gebeurd is.
d Welke ingrepen door de mens kan een aardverschuiving door ‘snelle klei’ veroorzaken?
e Welke natuurlijke oorzaak kan voor een aardverschuiving door ‘snelle klei’ zorgen?

 

Wil je meer weten over onze aardrijkskundemethode buiteNLand?

Naar website

Meer informatie over dit onderwerp kun je vinden in deel 4havo, hoofdstuk 2 Aarde – Klimaat en landschap, in deel 5havo, hoofdstuk 2 Aarde – Endogene en exogene processen en in deel 4vwo, hoofdstuk 2 Aarde – Klimaat, in deel 5vwo, hoofdstuk 2 Aarde – Endogene en exogene processen en in deel 6vwo, hoofdstuk 1 Aarde – Landschapszones.