Kin Selection

Oppasoma’s (en -opa’s)
Van alle Europese grootouders passen de Nederlandse oma’s en opa’s het meest op hun kleinkinderen. Zo’n 70% van de grootouders doet dit regelmatig. Het is een zinvolle tijdsbesteding en het houdt veel ouderen langer gezond.
Vrouwen zijn vanaf ongeveer hun 50e, tientallen jaren lang onvruchtbaar. Zo’n lange onvruchtbare periode is bij zoogdieren heel zeldzaam. Biologen hebben daarvoor twee mogelijke verklaringen.
1 Door betere voeding en gezondheidszorg leven mensen steeds langer. Daardoor is periode na de vruchtbare leeftijd steeds langer geworden, het gevolg van een langere levensverwachting.
2 Door de afgenomen krachten en verminderde gezondheid is een zwangerschap op latere leeftijd risicovol voor mensen. Vrouwen kunnen hun energie beter besteden aan de kleinkinderen (met deels hun DNA) dan aan een eigen zwangerschap vol complicaties. Een afweging van risico’s dus.

Een van de weinige diersoorten die ook een menopauze kent, is de orka. Vrouwtjes zijn tot hun veertigste vruchtbaar en kunnen daarna nog wel veertig jaar doorleven. Naar het gedrag van grootmoeders en moeders is onderzoek gedaan.

 

Opdrachten

1  Bekijk de video Inside the killer whale matriarchy. Welke van de twee genoemde hypothesen is van toepassing op de orka’s?

2  In een studie vergeleken onderzoekers twee oude orkamoeders met elkaar. De ene had alleen een jong en de andere had een jong én een dochter met een eigen jong. Leeft een jong alleen met zijn oude moeder dan heeft hij een grote kans volwassen te worden. Leeft een jong samen met zijn oude moeder én met een oudere zus die ook een jong heeft, dan is de kans dat het jong groot wordt aanzienlijk kleiner. Verklaar dit verschil.

3  Het gedrag van de oude moeder is altruïstisch, zij offert haar eigen voordeel op om anderen (haar eigen dochter met kind) te bevoordelen. Dat lijkt evolutionistisch niet te verklaren. Bekijk de video What is Kin Selection.
Verklaar hoe altruïstisch gedrag in een populatie kan blijven bestaan.

4  Licht toe dat binnen de evolutietheorie alleen via verwantschapsselectie altruïstisch gedrag te verklaren valt.

 

Bronnen

Darren Croft I(Ted-Ed) Inside the killer whale matriarchy
Zenergy films What is Kin Selection

 

Meer weten?

Wosu public media Menopause Mystery: Why Do Female Killer Whales Experience The Change Of Life?
AD De negen voordelen van opa en oma als oppas
YouTube: The Natural Selection of Altruism

 

Wil je meer weten over onze biologie methode Nectar?

Naar website

Meer informatie over dit onderwerp kun je vinden in Nectar (4e editie) 4 vwo H7 Evolutie.