Hoogteziekte en leven op grote hoogte

Veel Nederlanders brengen hun vakantie in de bergen door. Een lange wandeling hoort erbij. Behalve vermoeidheid en achteraf wat spierpijn leidt zo’n wandeling niet tot problemen. Ook een hike tot 2500-3500 m hoogte gaat meestal goed. Maar bij een klim tot nog grotere hoogte kunnen ook gezonde mensen last krijgen van hoofdpijn en misselijkheid: een gevolg van een tekort aan O₂. Het zijn de eerste symptomen van hoogteziekte Boven de 5500 m is de kans op een ernstige vorm van hoogteziekte zelfs groot. Mensen hebben een snelle hartslag,  krijgen diarree, raken verward en halen rochelend adem. Toch zijn er mensen die dagelijks zonder problemen op grote hoogte leven.

Opdrachten
1  Lees in het artikel ’Hoogteziekte’, de stukjes ‘Waarom heb je op hoogte kans om hoogteziek te worden?’ en ‘Drie vormen van hoogteziekte’ en bekijk de video op de site.
a  Wat is de reden dat wandelaars en bergbeklimmers last krijgen hoogteziekte?
b  Na een dag op een bepaalde hoogte zijn mensen geacclimatiseerd. Hoe veranderen de O₂-opname en het O₂-transport?
c  Op 4000 m is de luchtdruk 60% van de luchtdruk op zeeniveau. Lees de casus van de vrouw met longoedeem (onder de tekening van cyanose). Deze ziekte kan ontstaan doordat de bloedvaten rond de longen gaan lekken. Er komt bloedplasma en weefselvloeistof in de longblaasjes. Licht toe hoe longoedeem kan ontstaan bij een lage luchtdruk.
d  Licht toe of een vochtafdrijvend middel (plaspil) kan helpen tegen bijvoorbeeld verschijnselen van longoedeem. Bedenk wat de invloed is van het vele plassen op de bloeddruk.
e  In de video zegt de berggids dat het juist goed is om te drinken. Dat lijkt tegenstrijdig met het voorgaande. Wat bedoelt hij?

2  Binas 89A Het hormoon epo stimuleert de vorming van rode bloedcellen. Licht toe dat extra epo in het bloed de hoogteziekte niet tegengaat.

3  Een reactie op de hoogte is dat mensen sneller gaan ademen. De uitademing is dus ook sneller. Daardoor raken zij veel CO₂ kwijt uit hun bloed. Het ademcentrum in de hersenstam registreert de lage CO₂-waarde en de ademhalingsfrequentie neemt af. Licht toe dat deze reactie onder normale omstandigheden prima is, maar niet wenselijk op hoogte.

4  Binas 83E Het enzym koolzuuranhydrase in de rode bloedcellen zet CO₂ om in HCO₃^– dat met het bloedplasma mee naar de longen gaat. Daar vindt de omgekeerde reactie plaats en adem je het CO₂ uit.  Licht toe dat mensen tegen de hoogteziekte een medicijn gebruiken dat het enzym koolzuuranhydrase remt.

5  Lees in het artikel ‘Human responses to high altitude’ het stukje ‘Acclimatizacion to high altitude’. Noteer vier aanpassingen van ‘laaglanders’ wanneer zij langere tijd op hoogte sporten.

6  Lees in hetzelfde artikel over de aanpassingen van mensen die in Tibet en in de Andes wonen. Bekijk ook de video ‘How people have evolved to live in the clouds’ van 2.09-3.56.

a  Hoe zijn de Andesbewoners aangepast aan het leven op grote hoogte?
b  Wat is het risico van deze aanpassing?
c  Hoe zijn de Tibetanen aangepast aan het leven op grote hoogte?

 

Bronnen
NKBV: ’Hoogteziekte’
Thompson Rivers University: ‘Human responses to high altitude’
SciShow: ‘How people have evolved to live in the clouds’

Meer weten?
Nederlands tijdschrift voor geneeskunde: ‘Acuut longoedeem bij verblijf op grote hoogte’

 

Wil je meer weten over onze biologie methode Nectar?

Naar website

Meer informatie over dit onderwerp kun je vinden in Nectar (4e editie) 5 havo H11 Transport en H13 Ademhaling en uitscheiding en 6 vwo H9 Bloedomloop en H11 Regeling interne milieu.