Video bekijken
Hoe noem jij gefrituurde aardappelstaafjes? De Tilburgse hoogleraar Jos Swanenberg vertelt
erover in deze video: als je van boven de grote rivieren komt, zeg je waarschijnlijk patat; kom je uit het zuiden van Nederland of uit België, dan zeg je vrijwel zeker friet.
Swanenberg is taalwetenschapper. Hij weet dus nog veel meer te vertellen over deze woorden. Zo betekent patat in veel Vlaamse dialecten ‘aardappel’, en ook in (informeel) Frans wordt patate vaak op die manier gebruikt. Dat woord komt uit een Zuid-Amerikaanse taal, het Quechua, en is met de aardappel mee naar Europa gekomen toen Europeanen dit voedsel in het huidige Zuid-Amerika leerden kennen. Friet komt van het Franse woord frite(s), dat ‘gefrituurd’ betekent.
Waarom zeggen Nederlandssprekenden niet gewoon allemaal óf friet, óf patat? Hoe komt het dat we zo vaak verschillende woorden gebruiken? Dat heeft er onder andere mee te maken dat we graag willen laten horen dat we verschillend zíjn: ik ben een zuiderling, jij bent een noorderling. Mensen vinden de plaats waar ze vandaan komen een belangrijk deel van hun identiteit. Daarom laten ze dat ook in hun taal tot uitdrukking komen.
Zou het handig zijn als iedereen precies hetzelfde zou praten? Wel als taal er alleen was voor zakelijke communicatie, waarbij duidelijkheid het enige criterium was. Maar kennelijk dient taal meer doelen. De eindeloze discussie op sociale media over friet en patat laat dat ook zien.
Vragen
Beantwoord de vragen 1a en 1b eerst voor jezelf en bespreek je antwoorden daarna in de klas.
1a De eerste zin van de tekst is een vraag. Wat is jouw antwoord?
1b Lees de rest van de eerste alinea. Komt jouw antwoord op vraag 1a overeen met de hypothese die hier wordt genoemd? Licht je antwoord toe.
Beantwoord vraag 2 eerst voor jezelf en bespreek je antwoord daarna in de klas.
2 Hoogleraar Jos Swanenberg zegt in het filmpje, ongeveer bij 6:45, het volgende: “Van elkaar weten dat je anders praat, staat symbool voor van elkaar vinden dat je anders bent.” Vind jij dat iemand anders is dan jij als diegene anders praat? Licht je antwoord toe.
Beantwoord de vragen 3a en 3b samen met een klasgenoot en bespreek jullie antwoord daarna in de klas.
3a Bij 6:50 vertelt Jos Swanenberg wat een sjibbolet is. Het is een woord, zinsnede of uitspraak waarmee je kunt testen of iemand tot een bepaalde groep behoort. Kan het woord patat een sjibbolet zijn? Licht je antwoord toe.
3b Met welk sjibbolet kun je testen of iemand wel of niet uit jouw regio komt of bij jouw vriendengroep hoort?
Kijk voor de antwoorden in TLPST nr. 81 
Bron: TLPST nr. 81
Wil je meer weten over onze methode Nieuw Nederlands?
Naar de website