Ademruimte voor het water

Tussen 4 en 12 september 2023 trok de tropische orkaan Daniel over de Middellandse Zee. De stad Derna in Libië werd tijdens deze orkaan getroffen door zware regenval. Hierdoor overstroomden nabij de stad twee stuwdammen die daarna doorbraken. Hierdoor kwam naar schatting 30 miljoen kubieke meter water vrij in de vorm van een metershoge vloedgolf. Die golf denderde door de meestal nagenoeg droogstaande wadi van Derna richting de open zee. De vloedgolf veroorzaakte een ramp met duizenden doden en vermisten tot gevolg. De golf richtte ook catastrofale schade aan. De wadi in Derna trad aan beide zijden 50 meter buiten zijn oevers. Bewoners herinnerden zich dat ze luide explosies hadden gehoord toen de dammen doorbraken.

In 1995 stond het water in de rivier de IJssel bij Kampen zo hoog dat een nooddijk moest worden aangelegd. Zo kon bij een eventuele dijkdoorbraak het oude centrum beschermd worden. Na de (bijna) overstromingen van 1995 en 1997 werden de plannen van Ruimte voor de rivier uitgevoerd. Het doel was het tegengaan van overstromingen van de grote rivieren (inclusief de IJssel) en natuur en recreatie meer ruimte te geven. Zo werd ook het Reevediep aangelegd, een bypass. Het is een nieuwe waterverbinding tussen de IJssel en het Drontermeer. Deze hoogwatergeul is er om in extreme omstandigheden hoogwater van de IJssel af te kunnen voeren naar het IJsselmeer.

Bronnen: NOS.nl, Wikipedia, bewerkt

Opdrachten

1 Lees de eerste alinea van het artikel en bekijk het filmpje over de schade in Derna.
a Volgens het artikel was zware regenval medeverantwoordelijk aan de overstromingen. Wat was de oorzaak van deze zware regenval?
b Beredeneer in drie stappen dat de overstromingen een voorbeeld van een milieuramp zijn (en niet een natuurramp).
c Beoordeel de volgende uitspraken:
I      De oorzaak van de neerslag was een groot lagedrukgebied.
II      Derna ligt in de benedenloop van een rivier.
III     De vloedgolf bij Derna kwam door het grote verhang van de rivier.
d ‘In Derna was geen sprake van hazard management. Dit heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat de rivier een wadi was.’ Verklaar deze uitspraak.
e Geef vanuit een andere geografische dimensie nog een reden voor het feit dat in Derna geen of nauwelijks hazard management is.
Gebruik de Grote Bosatlas 56^ste druk bij het beantwoorden van de volgende vragen.
f Het aantal slachtoffers bij de ramp was hoog doordat het getroffen gebied dichtbevolkt is. De bevolkingsdichtheid in de regio rondom Derna ligt hoger dan in de rest van Libië. Bewijs dit met behulp van een kaart op internationaal (continentaal) schaalniveau?
g Beredeneer met behulp van GB 230 waarom de regio rondom Derna dichter bevolkt is dan de rest van Libië.

2 Lees de tweede alinea van het artikel en bekijk het filmpje over de IJssel.
a In het filmpje wordt over rivieren in steden gezegd: “Van de rivier is een kanaal gemaakt”. Leg uit wat hiermee bedoeld wordt.
b Deze uitspraak slaat ook op een deel van de IJssel. Leg dit uit aan de hand van onderstaand kaartje.

c In het kaartje zijn enkele maatregelen zichtbaar. In het kader van welk project (2006-2019) zijn deze maatregelen genomen? En wat was de aanleiding voor de uitvoering van dit project?
d Het project Reevediep is een bypass. Wat is een bypass en hoe werkt het?
e Wat is het gevolg voor het debiet van de IJssel bij Kampen wanneer de bypass in werking is gesteld?
f Geef een bijkomend voordeel van het project Reevediep. Noem de geografische dimensie erbij.

3 Bekijk nogmaals het filmpje over de IJssel.
a Door klimaatverandering is het steeds meer nodig om maatregelen, zoals bij de IJssel, te nemen. Welk gevolg van klimaatverandering wordt in het filmpje genoemd? Gebruik het begrip neerslagintensiteit in je antwoord.
b Het project Reevediep is een voorbeeld van klimaatadaptatie. Wat wordt daarmee bedoeld?
c Een andere manier om klimaatverandering te beperken is de aanpak van de oorzaken ervan.
Welk geografisch begrip wordt hiervoor gebruikt? En kun je een voorbeeld van een maatregel hierbij geven?
d Verklaar nu met behulp van het filmpje de titel van het artikel ‘Ademruimte voor het water’.

Wil je meer weten over onze aardrijkskundemethode buiteNLand?

Naar website

Meer informatie over dit onderwerp kun je vinden in deel 4 HAVO, Aarde – klimaat en landschap, deel 4 HAVO, Leefomgeving Wateroverlast, deel 4 VWO, Aarde – klimaat en in deel 4 VWO, Leefomgeving Wateroverlast.

De volgende NU Actueel van buiteNLand verschijnt uiterlijk op dinsdag 31 oktober 2023.