Is het Eifel-vulkanisme nog steeds actief?

Moeten we ons zorgen gaan maken over de nabijgelegen Eifel? Je moet er niet aan denken: een krachtige vulkaanuitbarsting net over de grens, in de Duitse Eifel. Dan hoor je het niet alleen in Keulen donderen, maar dan verandert het hele gebied in de driehoek Aken-Koblenz-Trier in een oorlogszone. Toch is zo’n natuurramp in de geologisch nabije toekomst niet geheel ondenkbaar, volgens de Nederlandse geoloog Corné Kreemer.

Dat het er lang geleden heftig aan toeging in de Eifel, staat wel vast. De twee kilometer grote, vrijwel ronde Laacher See, nog geen 40 kilometer ten zuidwesten van Bonn, is een heuse caldera. Die ontstond een kleine 13.000 jaar geleden toen magma uit de aardmantel in contact kwam met oppervlaktewater, wat tot een geweldige explosie leidde. Ook de talloze kleinere Maren in de omgeving hebben een vulkanische oorsprong.

Volgens onderzoekers komt in het centrum van het gebied de bodem omhoog met een snelheid van ongeveer één millimeter per jaar. Dat is veel sneller dan gemiddeld in de afgelopen paar honderdduizend jaar. ‘Heel goed te verklaren door omhoogkomend magma, met de top op een diepte van zo’n 50 kilometer,’ aldus Kreemer.

Vulkanoloog Bernd Andeweg van de Vrije Universiteit betwijfelt of er wel echt sprake is van veel activiteit. Door de combinatie van de botsing van Afrika en Europa – waardoor de Alpen en de Ardennen omhoog bewegen – en het breder worden van de Atlantische Oceaan, wordt dit deel van Europa sowieso enigszins ‘uitgerekt’, zegt hij. ‘Ook daardoor kan er makkelijker materiaal vanuit de diepte omhoogkomen. Overtuigende bewijzen voor het bestaan van een hete magmapluim zijn er niet echt. Ik zou er probleemloos in een vakantiehuisje gaan zitten. Sterker, als met zekerheid vaststond dat het gebied nog steeds vulkanisch actief is, zou ik dat zelfs nog liever doen.’

Bron: de Volkskrant, 9 juni 2020, bewerkt

Opdrachten

1 Lees de tekst en bekijk het filmpje.
a Zoek in de atlas de kaart op van Duitsland. Wat is ongeveer de lengte van de zijden van de driehoek Aken-Koblenz-Trier?
b De Laacher See is een caldera: leg uit hoe deze is ontstaan.
c Welke verklaring geeft geoloog Kreemer voor het sneller omhoog komen van de bodem in de Eifel?
d Waardoor wordt volgens Andeweg de Eifel ‘uitgerekt’? Welk bewijs zie je daarvoor in het filmpje?
e Hoe kun je in het filmpje zien dat er vandaag de dag nog vulkanische activiteit is?
f Klimaatverandering in het verleden wordt vaak toegeschreven aan een toename van de vulkanische activiteit op aarde. Leg dit uit.

2 Gebruik GB 76B en GB 238.
a Op welke plekken op aarde kom je volgens kaart GB 238B veel vulkanisme tegen?
b Soms gaat vulkanisme gepaard met aardbevingen. Leg uit hoe dit komt en met wat voor soort vulkanisme heb je dan te maken?
c Hoe noem het type vulkanisme dat je in het midden van de Atlantische Oceaan aantreft? Leg uit hoe dit komt.
d De vulkanen in de Eifel liggen niet aan een plaatrand. Hoe worden de plaatsen genoemd waar dergelijke vulkanen ontstaan?
e In de tekst zijn de wetenschappers het niet helemaal met elkaar eens. De cartograaf heeft op GB 238B ook een bepaalde twijfel in dit gebied over het vulkanisme in het verleden. Waaruit blijkt deze twijfel?

3 Ga naar de site Geopark Vulkaneifel.
a Hoeveel centra met vulkaanuitbarstingen zijn er in de Eifel geweest?
b Hoe zijn de vulkaankegels in de Eifel ontstaan?
c Leg uit hoe Maaren zijn ontstaan.

Wil je meer weten over onze aardrijkskundemethode buiteNLand?

Naar website

Meer informatie over dit onderwerp kun je vinden in havo 5 en vwo 5, hoofdstuk 2 Aarde .