Magnetische noordpool aan de wandel

Zelfs het kompas, baken van padvinders en zeevaarders, is tegenwoordig niet meer te vertrouwen. De magnetische noordpool is aan de wandel en de kaarten van het magneetveld kloppen niet meer. En dat heeft invloed op navigatieapparatuur van bijvoorbeeld auto’s, schepen en gevechtsvliegtuigen.

Dat het aardmagneetveld verandert is altijd zo geweest. Zo schuift de magnetische noordpool al sinds eind 19de eeuw van Noord-Canada richting Siberië. Het model dat het wereldwijde aardmagneetveld weergeeft, wordt om die reden elke vijf jaar vervangen. Maar deze keer kunnen we niet wachten tot die tijd verstreken is, zeggen experts.

De snelheid waarmee de pool zich verplaatst is sinds 2000 toegenomen van 15 tot meer dan 55 kilometer per jaar. Bovendien begon de afgelopen jaren het magneetveld in Zuid-Amerika plotseling afwijkend gedrag te vertonen.

‘Je locatie kun je met een gps-systeem bepalen’, vertelt geoloog Lennart de Groot van de Universiteit Utrecht, die gespecialiseerd is in aardmagnetisme. ‘Maar om de richting te bepalen gebruiken vliegtuigen het magneetveld.’ Het magneetveld wordt veroorzaakt door de vloeibare buitenkern van de aarde, die uit ijzer en nikkel bestaat. Door de draaiing van de aarde beweegt deze vloeibare buitenkern om de vaste binnenkern heen en fungeert als een soort dynamo. Plaatselijke stroomversnellingen verklaren de variaties in het magneetveld. En hoe gaat het verder? Kan er sprake zijn van een beginnende ompoling? De noordpool en de zuidpool ruilen gemiddeld één keer per 300 duizend jaar van plaats, de laatste keer is inmiddels al 780 duizend jaar geleden. Daar lijkt het echter niet op, antwoordt De Groot. ‘Voor een ompoling moet het aardmagneetveld vooral veel zwakker worden. Op dit moment is het daar ruim drie keer te sterk voor.’

Bron: de Volkskrant,  Marlies ter Voorde, 14 januari 2019

 

Opdrachten 

Bekijk het filmpje, lees de tekst en bekijk de kaart van de Noordpool.

1a Waardoor is de magnetische noordpool aan de wandel?

b Wat is abnormaal aan de huidige wandeling van die noordpool?

c Welke verklaring is er voor het wandelen van de magnetische noordpool?

 

2a Waarom is het afwijkende gedrag de magnetische noordpool een probleem voor het vliegverkeer?

b Welke gevolgen kan het veranderende magneetveld van de aarde hebben voor trekvogels en walvissen?

c Als je een topografische 1 : 25.000 kaart bij het kadaster koopt, staat er onder de legenda het kopje: ‘ Algemene informatie’. Hier staat een tekeningetje ( zie figuur) en de volgende informatie over de magnetische gegevens: ‘afwijking van het KN en het MN  voor het midden van het kaartblad op 1 januari 2009. Jaarlijkse verandering 6’ naar het oosten’. Wat stellen de letters MN, KN en GN voor? ( GN wordt ook wel WN genoemd)

d Wanneer ik in januari 2019 de richting van twee punten b.v  ( 70°) op de kaart overneem op mijn kompas, moet ik een correctie naar het oosten toepassen. Hoe groot is deze correctie en welke kompasstand moet ik uitzetten om de juiste te hebben? Tip: 6’ = (6’ x 1/60 graden) = 0,1º

e Bij welke kaart 1 : 25.000 of 1: 50.000 speelt deze correctie een grotere rol? Verklaar je antwoord.

 

3 Zoek de kaarten over de Noordpool en de Zuidpool op in de atlas.

a Vergelijk de atlaskaart met de kaart uit de Volkskrant. Uit welk jaar is de situatie in de atlas?

b Hoe liggen de magnetische polen ten opzichte van de Geografische Polen?

c Leg uit wat ‘ompoling’ is.

d  Bij het onderzoek over de platentektoniek speelde de ompoling een belangrijke rol. Zo bleek uit metingen aan weerszijden van de Midatlantische rug dat er evenwijdige stroken liepen met afwijkingen in magnetische intensiteit. De breedtes van deze stroken aan weerskanten van deze rug waren vrijwel symmetrisch. Verklaar deze symmetrie aan weerskanten van deze divergentiezone.
Tips: Denk aan het materiaal dat op deze plaats naar boven komt en aan de ijzerdeeltjes die hier stollen.

 

Wil je meer weten over onze aardrijkskundemethode buiteNLand?

Naar website