Ademruimte voor het water

Tussen 4 en 12 september 2023 trok de tropische orkaan Daniel over de Middellandse Zee. De stad Derna in Libië werd tijdens deze orkaan getroffen door zware regenval. Hierdoor overstroomden nabij de stad twee stuwdammen die daarna doorbraken. Hierdoor kwam naar schatting 30 miljoen kubieke meter water vrij in de vorm van een metershoge vloedgolf. Die golf denderde door de meestal nagenoeg droogstaande wadi van Derna richting de open zee. De vloedgolf veroorzaakte een ramp met duizenden doden en vermisten tot gevolg. De golf richtte ook catastrofale schade aan. De wadi in Derna trad aan beide zijden 50 meter buiten zijn oevers. Bewoners herinnerden zich dat ze luide explosies hadden gehoord toen de dammen doorbraken.

In 1995 stond het water in de rivier de IJssel bij Kampen zo hoog dat een nooddijk moest worden aangelegd. Zo kon bij een eventuele dijkdoorbraak het oude centrum beschermd worden. Na de (bijna) overstromingen van 1995 en 1997 werden de plannen van Ruimte voor de rivier uitgevoerd. Het doel was het tegengaan van overstromingen van de grote rivieren (inclusief de IJssel) en natuur en recreatie meer ruimte te geven. Zo werd ook het Reevediep aangelegd, een bypass. Het is een nieuwe waterverbinding tussen de IJssel en het Drontermeer. Deze hoogwatergeul is er om in extreme omstandigheden hoogwater van de IJssel af te kunnen voeren naar het IJsselmeer.

Bronnen: NOS.nl, Wikipedia, bewerkt

Opdrachten

1 Lees de eerste alinea van het artikel en bekijk het filmpje over de schade in Derna.
a In welk land ligt Derna? En in welk deel van dat land ligt Derna?
b Wat is een wadi?
c De ramp in Derna ontstond na zware regenval. Wat was de oorzaak van deze zware regenval?
d De vloedgolf ontstond na het doorbreken van twee stuwdammen. Wat zal de belangrijkste reden zijn voor de aanwezigheid van deze stuwdammen nabij Derna?
e Beoordeel de volgende uitspraken:

I      De oorzaak van de neerslag was een groot lagedrukgebied.
II      De inwoners van Derna hadden nauwelijks kans om te vluchten voor de overstromingen.
III     Derna ligt in de bovenloop van een wadi.

Gebruik de Grote Bosatlas 56^ste druk bij het beantwoorden van de volgende vragen.
f Het aantal slachtoffers bij de ramp was hoog doordat het getroffen gebied dichtbevolkt is. De bevolkingsdichtheid in de regio rondom Derna ligt hoger dan in de rest van Libië.
Welke kaart op kaartblad GB 166-167 laat dat zien?
g De hogere bevolkingsdichtheid in de regio Derna kan verklaard worden door het klimaat.
Leg dit uit met behulp van GB 230.

2 Lees de tweede alinea van het artikel en bekijk het filmpje over de IJssel.
a Welk probleem waardoor in Derna zoveel schade ontstond en slachtoffers vielen, wordt aan het begin van het filmpje genoemd?
b In het filmpje wordt over rivieren in steden gezegd: ‘Van de rivier is een kanaal gemaakt’. Bekijk onderstaand kaartje. Op welk deel van de IJssel heeft deze uitspraak ook betrekking?

c Langs de IJssel is het project Ruimte voor Rivier toegepast. Wat is volgens het filmpje de aanleiding voor dit project?
d Behalve verdieping van het zomerbed en uiterwaardverlaging zijn ook nog andere maatregelen mogelijk om de rivier meer ruimte te geven. Noem nog twee maatregelen uit het plan Ruimte voor de Rivier.
e Het project Reevediep is een bypass. Wat is een bypass en hoe werkt het?
f Wat is het gevolg voor het debiet van de IJssel bij Kampen wanneer de bypass in werking is gesteld?

3 Bekijk nogmaals het filmpje over de IJssel.
a Door klimaatverandering is het steeds meer nodig om maatregelen, zoals bij de IJssel, te nemen. Welk gevolg van klimaatverandering wordt in het filmpje genoemd? Gebruik het begrip neerslagintensiteit in je antwoord.
b Het project Reevediep is een voorbeeld van klimaatadaptatie. Wat wordt daarmee bedoeld?
c Noem nog een ander voorbeeld van klimaatadaptatie.
d Verklaar nu met behulp van het filmpje de titel van het artikel “Ademruimte voor het water”.

Wil je meer weten over onze aardrijkskundemethode buiteNLand?

Naar website

Meer informatie over dit onderwerp kun je vinden in deel 4 Hoofdstuk 1 Weer en Klimaat en Hoofdstuk 3 Water.

De volgende NU Actueel van buiteNLand verschijnt uiterlijk op dinsdag 31 oktober 2023.