Synesthesie

Je hoort vrolijke pianomuziek op het station. Direct reageer je: “Mark, laten we even kijken”. Via je zintuigen krijg je informatie binnen over geluiden en beelden. Het lijkt zo gewoon. Maar wat als iemand op de piano een C aanslaat en je ziet de kleur lichtgeel? Of je krijgt bij het horen van de naam Mark de smaak van pindakaas in je mond? Bij sommige mensen gebeurt het werkelijk. Dit heet synesthesie. Bij synesthesie loopt zintuiglijke informatie door elkaar. Tot voor kort dachten wetenschappers dat de eigenschap heel zeldzaam was. Nu blijkt dat 2-5% van de mensen wel een bepaalde vorm van synesthesie heeft.

 

Opdrachten

1  Bekijk de video ‘Wat is synesthesie?’.
De film laat twee personen zien die het getal 6 heel verschillend waarnemen. Welke twee zintuiglijke waarnemingen zijn vermengd bij beide personen?

2  Lees het artikel ‘Synesthesie’.

a  Hoe verklaart de onderzoeker Ramachandran synesthesie?
b  Welke twee theorieën verklaren het ontstaan van synesthesie?

3  Bekijk de video ‘Waarom ervaren sommige mensen kleuren bij woorden en getallen?’ van 5.30 – 10.20 min.
a  De waarneming van verschillende kleuren gebeurt door verschillende hersengebieden. Die gebieden liggen al bij je geboorte vast. De namen van die kleuren moet je echter nog wel leren. Dat gebeurt in je vroege jeugd.
Ook letters moet je als kind al leren lezen; die letters ken je niet al vanaf je geboorte.
In de video legt de presentator Tessa van Leeuwen uit hoe het (waarschijnlijk) komt dat niet alle synestheten de letters aan dezelfde kleuren koppelen. Zij doet dat aan de hand van een onderzoek uit de Verenigde Staten.
Waaruit blijkt dat de kleur die synestheten verbinden aan letters niet toevallig is, maar zo geleerd?

b  Licht toe dat in een gezin de vader met synesthesie bij het woord ‘maandag’ lichtblauw kan denken, terwijl zijn dochter met synesthesie daar de kleur oranje met spikkels bij ‘ziet’.

c  Noteer de twee verschillende vormen van kleur-letterassociatie.

d  Binas 88C2 De hersengebieden voor lezen en kleurenzien liggen dicht bij elkaar. Welke namen geeft de Binas aan deze twee gebieden?

e  Bij ‘projectie’ ziet iemand de kleur echt voor zich, bij ‘associatie’ ziet de persoon de kleur van de letters alleen in gedachten.
Leg uit wat er mogelijk gebeurt in de hersenen van iemand die de kleur projecteert op de letter en wat er mogelijk gebeurt in de hersenen van iemand die een letter associeert met een kleur.

 

Bronnen

Cliphanger: ‘Wat is synesthesie?’
Nemo Kennislink: ‘Synesthesie’
Universiteit van Nederland: ‘Waarom ervaren sommige mensen kleuren bij woorden en getallen?’

 

Meer weten?

Nature Scientific Reports: ‘Atypical sensory sensitivity as a shared feature between synaesthesia and autism’
Frontiers in Psychlogie: ‘The Merit of Synesthesia for Consciousness Research’

 

Wil je meer weten over onze biologie methode Nectar?

Naar website

Meer informatie over dit onderwerp kun je vinden in Nectar (4e editie) 5 vwo H14 Waarnemen